دنیای هوانوردی

دست نوشته های من

دنیای هوانوردی

دست نوشته های من

عملیات کمان 99

با سلام خدمت تمامی خوانندگان عزیز وبلاگ. نقش نیروی هوایی ارتش در جنگ تحمیلی بر هیچ کس پوشیده نیست و تمامی ایرانیان سراسر کشور باید از فداکاری ها و رشادت های تمامی پرسنل غیور نهاجا اعم از خلبان و افسر فنی و حتی پرسنل وظیفه اطلاع کامل داشته باشند. بابت وفقه ایجاد شده در ارسال مطالب جدید شدیدا از همگش پوزش می طلبم.


پس از تجاوز ناجوانمردانه نیروی هوایی عراق به کشورمان در 31 شهریور سال 59، نیروی هوایی ارتش ج.ا. ایران در اقدامی تلافی جویانه طرحی بسیار گسترده برای پاسخ به حمله هوایی ریخت که در نوع خود بسیار کم نظیر یا بی نظیر بود. به دنبال این تهاجم ناجوانمردانه، فرماندهی وقت نهاجا، سرهنگ خلبان شهید فکوری  با اعلام وضعیت اظطراری از تمامی فرماندهان پایگاه های هوایی ارتش خواست تا در ستاد فرماندهی نیروی هوایی جهت جلسه بررسی اوضاع حضور یابند. وی تاکید داشت که جواب دندان شکن و قاطعی باید به صدام داده شود به همین خاطر پایگاه های هوایی سوم شکاری همدان و ششم شکاری بوشهر نهاجا مامور شدند تا با انجام عملیات های غافل کننده پاسخ عراق را بدهند. 

*زنده یاد شهید فکوری

همزمان با این عملیات، خلبانان و افسران فنی پایگاه های مذکور پیشاپیش تدارک اولین حمله تلافی جویانه به خاک عراق را دیده بودند. در مدت زمان کمتر از دو ساعت عقابان تیز پرواز آسمان کشور پایگاه های مهم "الرشید" در جنوب بغداد و "شعیبیه" در نزدیکی بصره را هدف قرار دادند. دقایقی چند دومین دسته پروازی متشکل از چهار فرند اف-4 فانتوم از بوشهر به پرواز در آمدند و پایگاه شعیبیه عراق را در هم کوبیدند. پس از انتقام برق آسای ایران از عراق تا چند هفته پس از آن خبری از پرواز های مکرر هواپیماهای عراقی بر فراز ایران نبود.


خلبانان نیروی هوایی ارتش با دستور فرمانده وقت، شهید فکوری ، شب هنگام مشغول طراحی طرح عملیان میشنود و طرح عملیات در شامگاه روز 31 شهریور آماده اجرا می شود. سپس خلبانان به پایگاه های محل خدمتشان اعزام شدند و افسران فنی مشغول نصب موشک های هوا به هوا و بمب های خوشه ای بر روی جنگنده ها شدند. 

پس از واکنس شاعامه نهاجا به جسارت عراق، ایران در طرحی بی نظیر(یا کم نظیر)! 200 فروند هواپیما را به پرواز در آورد که شمار 140 فروند آن وارد حریم هوایی  عراق کرد و تمام پایگاه های هوایی عراق به غیر از پایگاه الولید(پایگاه الولید در شرق عراق و در نزدیکی مرز این کشور با اردن قرار داشت که البته نهاجا در طی عملیاتی موفق به بمباران آن نیز شد. برای اطلاعات بیشتر بر روی لینک مقابل کلیک کنید: نقش نیروی هوایی در جنگ تحمیلی .) را هدف قرار داده و در برخی موارد صدمات جبران نا پذیری را به پیکر نیروی هوایی بعثی عرق وارد کنند. 

پایگاه های هدف حمله:

- پایگاه هوایی الرشید بغداد

- پایگاه هوایی کوت در استان العماره

- پایگاه هوایی موصل در استان نینوا

- پایگاه هوایی ناصریه در استان ذیقار

- پایگاه هوایی شعیبیه در استان بصره

- پایگاه هوایی کرکوک در استان کرکوک

- پایگاه هوایی تموز در غرب بغداد

- پایگاه هوایی هضبه در غرب بغداد 

- پایگاه هوایی ام القصر

فرودگاه های هدف حمله:

- فرودگاه بین المللی بغداد

- فرودگاه المثنی"

سوال: چرا نام این عملیات "کمان 99" قرار گرفت؟

منظور از کمان، استعاره از پهلوان حماسی کشور، آرش کمانگیر میباشد که تمام جان خود را در کمان رها کرد تا ایران از تجاوز بیگانگان در امان باشد و 99 نیز شمار صفحاتی بود که برای صرح عملیات به کار گرفته شده بود. 

منتظر نظرات گرانبهای شما عزیزان خواننده وبلاگم هستم.


منابع:

پایگاه اطلاع رسانی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران 

باشگاه خبرنگاران جوان

ویکی پدیای فارسی

همشهری آناین

خبرگزاری فارس



نیروی هوایی ارتش از جنگنده جدید "صاعقه 2" رونمایی کرد+عکس

نیروی هوایی ارتش به مناسبت فرا رسیدن 19بهمن، روز نیروی هوایی، اقدام به رونمایی از نسل جدبد جنگنده ی کاملا بومی "صاعقه 2" کرد. این جنگنده با همکاری صنایع هوایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو های مسلح طراحی و ساخته شده و آماده پرواز شده است. همچنین در نسل جدید جنگنده ی صاعقه، از موتور "طلوع-12" که ساخت ایران هست استفاده شده است. در ادامه تصاویر پرواز جگنده و موتور آنرا مشاهده خواهید کرد...

__________________________________________________________________________________________________


*عکس: خبرگزاری ایرنا






*عکس از جاگذاری موتور جنگنده 


آیا نیروی هوایی ارتش وارد جنگ با داعش شده؟

با سلام خدمت خوانندگان عزیز و ضمن تسلیت فرا رسیدن اربعین حسینی. 

چند وقتیست که شایعاتی راجع درگیری های بین نیروی هوایی ایران و گروهک تروریستی داعش به وجود آمده که به گفته بعضی دوستان در شبکه های اجتماعی، ارتش جمهوری اسلامی ایران و به خصوص نیروی هوایی به طور رسمی وارد جنگ شده اما چقدر واقعیت دارد؟ 

اولا فیلمی که منتسب به جنگنده های ایرانی هست بسیار شبیه به اف-4 فانتوم است. حالا چرا مشکوک به ایران شده اند؟ بیاییم نگاهی به کاربران فانتوم در منظقه داشته باشیم. 

1- ترکیه: ترکیه تعدادی جنگنده فانتوم در اختیار دارد که همگی توسط شرکت بوئینگ اورهال و ارتقا یافته اند.

2- رژیم صهیونیستی: رژیم غاصب صهیونیستی در طول دهه 60 میلادی تعداد قابل توجهی جنگنده بمب افکن اف-4 را از آمریکا خریداری کرد که در دهه 90 میلادی همگی بازنشسته و موزه ای شدند. 

و در آخر

3- جمهوری اسلامی ایران: نیروی هوایی ایران در دهه 40 شمسی بیش از 200 فروند جنگنده ی اف-4 خریداری کرد که هنوز هم در حال خدمت در نیروی هوایی الهی میباشند. 


*اف-4 فانتوم نیروی هوایی ارتش در حال فرو ریختن بمب های MK-82


خب حالا ببینیم کدوم کشور امکان داره مسبب حمله باشند. 

ترکیه: ترکیه از حامیان علنی داعش هست و حتی در فاجعه کوبانی نیز به کرد ها هیچ گونه کمکی نکرد چرا باید به 60 کیلومتری مرز ایران حمله هوایی کند؟

رژیم صهیونیستی: کشور جعلی اسرائیل از حامیان شورشیان و تکفیری های سوریه هستند که بیشتر این گروهک ها در اشغال عراق نقش دارند حتی گزارشاتی راجع معالجه سران داعش در بیت المقدس(اورشلیم) نیز منتشر شده اند. 

ایران: ایران از معدود حامیان واقعی عراق هست به طوری که سپاه قدس به رهبری سردار قاسم سلیمانی در حال حاضر فرماندهی نیرو های عراقی را بر عهده دارد و حمایت جدی چه از پیشمرگه های کرد و چه نیرو های نظامی عراقی هست.

متن زیر از متونی است که در فضا های مجازی توسط بعضی کاربران منتشر شده است.


جزییات اشاره نشده ماموریتهای برونمرزی نیروی هوایی ارتش/سپاه علیه مافیای داعش

پس از انتشار فیلم کوتاه پرواز فانتوم با رنگامیزی ایران برروی جلولا در سایت الجزیره پنتاگن همکاری نظامی با ایران را در منطقه تائید کرد.

بابک تقوایی محقق امور نظامی ایران و نویسنده مجله معتبر Combat Aircraft Monthly در نوشتاری در سایت Aviationist برآورد خود را در مورد این پروازهای برونمرزی رزمی اینگونه بیان میکند.

٢٧ تا ٢٩ آبان, پروازهای ضربتی F-5های تایگر دزفول و تبریز برفراز استان دیاله.

٢٩ آبان تا ٢ آذر, ماموریتهای RF-4E فانتوم شناسایی همدان و پهپادهای شناسایی نیروی هوایی سپاه برفراز جلولا و سعدیه.

٢ تا ٩ آذر, ماموریتهای پشتیبانی نزدیک نیروهای زمینی عراق, پیشمرگه ها و نیروهای سپاه بدر توسط فانتومهای پایگاه سوم همدان و نهم بندرعباس.

١٠ و ١١ آذر, ماموریتهای آماده باش هوایی جهت حملات پشتیبانی نزدیک علیه اهداف در عمق بیشتر توسط سوخوی-٢٤ های پایگاه هفتم شیراز.

٨ و ٩ آذر, تست موفقیت آمیز تسلیحات هوا به سطح بومی لیزری و تلوزیونی ستار ٤ و قاصد برای اولین بار در شرایط واقعی جنگ علیه استحکامات و وسایل نقلیه سنگین.

پشتیبانی هوایی ایران نقش بسزایی را به عقب راندن نیروهای داعش از منطقه جلولا و سعدیه که در مجاورت مرزهای ایران میباشند داشت.

هرچند ایران امکان انجام این عملیاتها را بدون اطلاع دادن آن داشت اما هماهنگیهای لازم برای استفاده از فضای منطقه تخصیص اهداف انجام شده بود.

*تصویر منتسب به فانتوم نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در حال هدف گیری ذر استان جلالیه عراق 

انشاالله در پست های بعدی به مباحث مربوط به ورود ارتش ایران در عراق خواهیم پرداخت. منتظر نظرات شما عزیزان هستم.

جنگنده های اف-14 نیروی هوایی ارتش مجهز به موشک فکور-90 می شوند

معاونت آماد و پشتیبانی ستاد کل نیرو های مسلح از تکمیل پروژه ساخت موشک هوا به هوای فکور 90 خبر داد. بر اساس اظهارات وی موشک فکور-90 قابل نصب بر روی جنگنده اف-14 است . 


*نسخه آزمایشی موشک فکور-90 در رژه هفته دفاع مقدس 31 شهریور 1392


طبق بررسی کارشناسان علوم نظامی و هوایی موشک فکور-90 مدل مدرنیزه شده ی موشک فونیکس آمریکایی است و به گفنه معاونت نیروی هوایی ارتش این موشک از سامانه های پیشرفته تری نسبت به همتای آمریکایی خود بهره می برد. 

امیر عزیز نصیر زاده معاون هماهنگ کننده نیروی هوایی ارتش همچنین افزود: " نیروی هوایی ار سال 88 پروژه فکور را آغاز کرد و هدف اصلی این پروژه ساخت و تولید موشک هوا به هوایی پیشرفته تر از فونیکس است که به لطف خداوند و با تلاش مهندسان و جوانان این مرز و بوم این پروژه رو به اتمام است."

موشک فونیکس در جنگ تحمیلی همواره دندان های تیز هواپیمای اف-14 بود و در جنگ تحمیلی بسیاری از هواپیماهای بعثی به وسیله اف-14 و موشک فونیکس به هلاکت رسیدند. 


*موشک فونیکس بر روی جنگنده اف-14



*لحظاتی بعد از شلیک موشک فونیکس


در پست های بعدی موشک فونیکس را بیشتر معرفی خواهیم کرد.


نویسنده و گردآورنده: پارسا (بخش نظامی)


عملیات البرز نیروی هوایی ارتش در جنگ

رادیو بغداد در اخبار خود اعلام می‌کند که اکثر پایگاه‌ها و باندهای پرواز هوایی ایران را بمباران کرده است و طی پیامی از خلبان‌های ایرانی درخواست می‌کند خود را به عراق رسانده و پناهنده شوند. همین رادیو طی تحلیلی اظهار می‌دارد که پس از کودتای نوژه، تعداد زیادی از خلبان‌های ایرانی از نیروی هوایی اخراج شده‌اند و همچنین به دلیل خروج مستشاران خارجی کسی قادر نیست هواپیماهای جنگی ایران را در حالت عملیّات نگه‌داشته و آنها را به‌ کارگیرد و باز در تکمیل این جنگ روانی اعلام می‌کند که به خاطر آتش‌سوزی پالایشگاه آبادان، دیگر سوختی وجود ندارد.



در ظاهروبنابه محاسبات افسران عراقی ومستشاران خارجی همه چیز بیانگر آن است که از سوی نیروی هوایی ایران هیچ خطری متوجه عراق نیست. با تجاوز رسمی عراق، همه منتظرند که کدام نیرو اولین پاسخ این تجاوز را خواهد داد. هنوز 10 ساعت  از حملة عراق به فرودگاههای ایران نگذشته است که 140 فروند جنگنده ایرانی در حریم هوایی بغداد ظاهر می‌شوند و طی عملیات برق‌آسا چندین پایگاه نظامی و دیگر مراکز مهم و حساس را در بغداد و سایر شهرهای عراق بمباران می‌کنند. صدام که به خاطر پدافند قوی عراق و به زعم خود ضعف نیروی هوایی ایران، هرگز انتظار چنین حمله گسترده‌ای را از سوی ایران نداشت، مدعی می‌شود که هواپیماهای ایران از سوریه به پرواز در‌آمده‌اند.

در حیرت همگان خبر می‌رسد که در این حمله، اهدافی در نزدیکی مرز سوریه و اردن نیز بمباران شده است. این عملیات و نفوذ تا این حد در خاک عراق، حتی حیرت کارشناسان نظامی خارجی را نیز برمی‌انگیزد که خلبانان ایرانی چگونه توانسته‌اند از دیوار توپ‌های ضدهوایی و موشک‌های سام عبور کرده و تا مرزهای اردن برسند و اهدافی را در آنجا بمباران کنند.
نیروی هوایی جمهوری اسلامی به رغم مشکلات بی‌شمار، توان و قابلیت رزمی خود را با این حمله به منصفة ظهور رسانده و به طرز باشکوهی به نمایش می‌گذارد. مردم باشور و شعف به پایگاههای هوایی هجوم برده و با قربانی کردن، مقدم خلبانان شایسته و شجاع را گرامی می‌دارند. بدین ترتیب نیروی هوایی، از این پس با عزمی  جزم، در سه جبهه به مقابله با نیروی هوایی، دریایی و زمینی عراق می‌پردازد. نیروی هوایی در اولین قدم، تمامی حملات برون مرزی دشمن را با قاطعیت پاسخ می‌دهد و تمامی تلاش خود را به کار می‌گیرد و تعداد زیادی از هواپیماهای مهاجم دشمن را در آسمان ایران مورد هدف قرار داده و ساقط می‌کند. در پی تعرضات دریایی دشمن، نیروی هوایی به یاری نیروی دریایی شتافته و با حملات پیاپی، ضربات سنگینی به شناورهای دشمن وارد می‌آورد که تعدادی از ناوشکنهای دشمن را برای همیشه به قعر آبهای خلیج‌فارس می‌فرستد. در ادامة عملیات با حمایت جانانه و فراموش‌نشدنی از نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران که مشغول اجرای عملیات غرور انگیز مروارید بودند،در هفتم اسفند ماه 1359 برای همیشه به حضور دشمن در آبهای خلیج فارس خاتمه می‌دهد و باقیمانده شناورهای عراقی مجبور به فرار به خورعبدالله می‌شوند.


*سوخو-22 منهدم شده نیروی هوایی عراق


نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در جبهه‌های نبرد با تلاشهای فراموش نشدنی به حمایت از رزمندگان اسلام می‌پردازند و با انهدام ادوات و امکانات دشمن، وی را مستأصل و زمینگیر می‌سازد.
در راستای انجام بزرگترین عملیات تاریخ جنگهای هوایی ایران ،عملیات کمان99انجام شد.
پایگاه بوشهر که تا به آن روز پرواز 40 فروند فانتوم را با هم تجربه نکرده بود، آماده بود. هواپیماها برروی باند پروازی قرار گرفتند و یکی پس از دیگری در دل آسمان جای گرفتند. بعد از سوختگیری هوایی، به سمت اهداف حرکت کردند. در آسمان بغداد به خاطر این که این اولین عملیات بزرگ نیروی هوایی بود، ناهماهنگی بوجود آمده بود. به شکلی که وقتی هواپیماهای پایگاه بوشهر به آن جا رسیدند، هواپیماهای دیگر از ارتفاع بالاتر درحال بمباران بودند که خلبانان شجاع ما با مانورهایی زیبا، خود را در امان نگاه داشته و اهداف مورد نظر را بمباران کردند. 
موج دوم حملات آغاز شد. پایگاه تهران حمله ای دیگر را آغاز نمود که بر اساس آن هشت فروند فانتوم هر کدام به 6 بمب MK82، چهار بمب و موشک های راداری مسلح شدند و به همراه یک فروند فانتوم شناسایی به قصد بمباران پایگاه هوایی الرشید در جنوب بغداد و فرودگاه بین المللی بغداد به پرواز در آمدند. 
قبل از ورود به خاک عراق، فانتوم ها به دودسته تقسیم شدند و با کم کردن ارتفاع از مرز گذشتند و وارد خاک عراق شدند. وقتی به بغداد رسیدند، پدافند عراق که دیگر آگاه شده بود، آسمان بغداد را به گلوله گرفته بودند و دودهای ناشی از آن کل آسمان را پوشانده بود. ولی خلبانان شجاع نیروی هوایی با رشادتی مثال زدنی، به سمت اهداف خود در پایگاه الرشید و فرودگاه بغداد شیرجه رفتند و تمامی بمب های خود را بر روی اهداف ریختند که در نتیجه آن باند فرودگاه، ساختمان های آن و ماشین آلاتی که در آن قرار داشت، تقریبا منهدم شد. 


وضعیت دشمن بعد از پایان عملیات:

مامی اهداف از پیش تعیین شده در خاک عراق در هم کوبیده شد و هیچ منطقه عملیاتی از قلم نیفتاد در این عملیات:
پایگاه های هوایی الرشید بغداد، کوت در استان العماره، موصل در استان نینوا، ناصریه در استان ذیقار، شعیبه در استان بصره، پایگاه هوایی کرکوک در استان کرکوک، پایگاه های هوایی حبانیه شامل دو پایگاه تموز و هضبه در غرب بغداد، پایگاه هوایی ام القصر، فرودگاه بین المللی بغداد و فرودگاه المثنی، توسط بمب افکن های ایرانی بمباران شد. 
هر دو باند پروازی پایگاه کرکوک، پالایشگاه های نفت کرکوک و بصره، فرودگاه حبانیه شمالی، فرودگاه المثنی، پل های ارتباطی تنومه و بصره و چاه های نفت باباگرگر و مخازن نفت موصل و تاسیسات گازی کرکوک، تنها قسمتی از خسارت های وارد به عراق بود 
با انجام این عملیات، نیروی هوایی عراق بیش از 55 درصد از توان خود را از دست داد و تا مدت ها پایگاه های هوایی آنان قادر به استفاده از تمام یا بخشی از توان خود نبودند. پایگاه هوایی الرشید به عنوان یکی از مهم ترین پایگاه های هوایی عراق، تا 69 روز نتوانست عملیاتی شود که این خود شدت حملات خلبانان تیز پرواز نیروی هوایی را نشان می داد و از سویی تمام برآوردهای دشمن را درباره این نیرو برهم زده بود. زیرا اطلاعات آنان حکایت از زمینگیر بودن نیروی هوایی ایران داشت و براستی خلبانان شجاع ما نه تنها تمامی معادلات عراق را برهم ریخته بودند، بلکه به کشورهای دوست و هم پیمان عراق شامل کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، فرانسه، آلمان و از همه مهم تر آمریکا، پاسخی قاطع داده بودند و آنان تازه فهمیده بودند که محاسبات شان چندان دقیق هم نبوده است. 


پایگاه های هوایی شرکت کننده و اهداف هر کدام :

-    48 فروند هواپیمای جنگنده بمب افکن F-5E از پایگاه هوایی تبریز به پرواز درآمدند و پایگاه هوایی موصل را در هم کوبیدند. 
-    40 فروند هواپیمای جنگنده بمب افکن F-5E از پایگاه هوایی دزفول به پرواز درآمدند و پایگاه هوایی ناصریه را در هم کوبیدند.
-    16 فروند هواپیمای جنگنده بمب افکن فانتوم از پایگاه همدان به پرواز درآمدند و پایگاه هوایی کوت را در هم کوبیدند.
-    12 فروند هواپیمای جنگنده بمب افکن فانتوم از پایگاه بوشهر به پرواز در آمدند و پایگاه هوایی شعیبه را در هم کوبیدند. 
-    12 فروند هواپیمای جنگنده بمب افکن فانتوم از پایگاه همدان به پرواز درآمدند و پایگاه هوایی الرشید در نزدیکی بغداد را بمباران کردند. 
-    هواپیمای جنگنده بمب افکن فانتوم از پایگاه بوشهر به پرواز در آمدند و فرودگاه بغداد و پایگاه شمالی حبانیه را در غرب بغداد در هم کوبیدند.
برای این عملیات جمعا 380 نفر از کارکنان نیروی هوایی با 200 فروند جنگنده بمب افکن به پرواز در آمدند که 140 هواپیما از مرز عبور کرد. 
در این روز، تیزپروازان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با 300 پرواز عملیاتی، علاوه بر این که این حرکت را در کارنامه خود ثبت کردند، باعث شدند ارتش عراق در بکارگیری نیروهایش دچار مشکل شود و با از دست دادن آزادی عمل، نیروی زمینی خود را بدون پشتیبانی هوایی در صحنه نبرد در مناطق اشغالی ایران، به حال خود رها کند و عراق به این باور برسد که خوزستان از خاک ایران جدا شدنی نیست.


بازتاب این عملیات:

در پی انجام موفقیت آمیز این عملیات، خبرگزاری های خارجی پرواز خلبانان ایرانی را اعجاب انگیز و مانورهوایی آنان را در بغداد و در برابر پدافند هوایی قدرتمند آن، بی نظیر خواندند. رسانه های همگانی نیز از وحشت مردم از ادامه این بمباران هوایی خبر دادند. آنان اذعان داشتند که خلبانان ایرانی چنان مانور لابه لای ساختمان های بغداد می دادند که ما مات و حیران زده شده ایم. عکاسی آمریکایی عکسی از یکی از فانتوم های ایرانی از طبقه چهارم ساختمان محل سکونت خود گرفته بود که نشان می داد یک فروند فانتوم نیروی هوایی در ارتفاعی کم تر از چهار متر از سطح زمین پرواز می کند و این مهارت خلبانان ایرانی را بر همگان ثابت نمود. 
آن چه که می شود از اخبار منتشر شده متوجه شد، ضربه شدید روحی و وحشتی بود که عراق و هم پیمانانش خورده بودند.


شهدا و عقابان از دست رفته در این عملیات: 

-همایون شوقی
-غفار رامین فر
-غلامحسین عروجی
-مسیح الله دین محمدی
-بهرام عشقی پور 
-عباس اسلام نیا 

بهرام عشقی پور وعباس اسلام نیا به عنوان لیدر دسته پروازی پایگاه همدان بودند، هواپیمای آنهابر روی پایگاه دچار نقص فنی شدند و تلاش شان برای نشاندن هواپیما نیز موفق نبود ، برای این که هواپیمای شان بر روی خانه های سازمانی فرودگاه سقوط نکند، آن را به ساختمان محل سکونتشان کوبیدند و همراه با همسرانشان جاودانه شدند. 

 *شهید غفار رامین فر


*شهید همایون شوقی


* شهید غلامحسین عروجی


منابع:

 http://www.sajed.ir/

دانشنامه عمومی ویکی پدیا


گرد آورنده: پارسا (بخش نظامی)